เรื่องเด่น เที่ยวเมืองเขลางค์ แวะนมัสการพระแก้วมรกตดอนเต้า

ในอดีตวัดพระแก้วดอนเต้าเคยเป็นที่ประดิษฐานของพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร หรือ พระแก้วมรกต ในตำนานได้กล่าวว่า เมื่อปี พ.ศ.1979 ได้มีการพยายามที่จะอัญเชิญพระแก้วมรกตจากเมืองเชียงรายไปไว้ที่เชียงใหม่ ขบวนช้างที่อัญเชิญมาเกิดตกใจตื่นวิ่งมาทาง เมืองลำปาง จึงทำให้พระแก้วมรกตได้ประดิษฐานอยู่ที่วัดพระแก้วดอนเต้า กระทั่งถึงปี พ.ศ.2011 จึงได้อัญเชิญไปสู่นครเชียงใหม่



นอกจากพระแก้วมรกตแล้ว ที่วัดพระแก้วดอนเต้ายังเป็นต้นตำนานของพระแก้วดอนเต้า พระพุทธรูปสำคัญคู่เมืองลำปางอีกองค์หนึ่ง ในตำนานกล่าวว่า ที่วัดพระแก้วดอนเต้าแห่งนี้เป็นวัดโบราณยังหาพระพุทธรูปบูชาประจำวัดไม่ได้ ในเวลานั้นมีนางเทวดาองค์หนึ่งได้
ลงมาเกิดเป็นมนุษย์ชื่อว่า นางสุชาดา เพื่อที่จะอุปัฏฐากพระมหาชินธาตุเจ้า

ครั้งหนึ่งพระมหาเถระเจ้าอาวาสผู้ปกครองวัดนั้น ดำริจะแกะสลักพระด้วยไม้แก่นจันทน์ แต่หาไม้แก่นจันทน์ไม่ได้ พญานาคจึงเนรมิตแก้วมรกตเข้าไปไว้ในลูกแตงโมและนำไปวางไว้ในสวนดอกไม้ของนางสุชาดา เมื่อนางสุชาดาได้พบจึงนำแตงโมไปถวายให้แก่พระเถระ
พระมหาเถระจึงพบแก้วมรกตและจะสลักพระพุทธรูปด้วยมรกตนั้น เมื่อพระอินทร์ทราบข่าวจึงได้จำแลงมาขันอาสาสลักให้และเนรมิตให้เป็นองค์พระปฏิมากรแก้วมรกตอันงดงาม

ต่อมานางสุชาดาถูกท้าวพญาผู้ครองเมืองสั่งให้ประหารชีวิต เพราะมีข้อครหาประกอบมิจฉาจารกับพระมหาเถระ ก่อนที่จะถูกประหารนางสุชาดาได้อธิษฐานว่า หากนางบริสุทธิ์จริงขอจงอย่าให้โลหิตตกลงสู่พื้นดิน เมื่อเพชรฆาตลงดาบเลือดของนางได้หายขึ้นไปในอากาศ ท้าวพญาผู้ครองเมืองก็เกิดธรรมสังเวชอกแตกตาย



ตำนานดังกล่าวกลายเป็นเรื่องเล่าขานเกี่ยวกับประวัติของพระแก้วดอนเต้ามาจนถึงปัจจุบัน
วัดพระแก้วดอนเต้ามีประวัติความเป็นมาแต่ดั้งเดิมไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด อาจเป็นเพราะวัดแห่งนี้เป็นวัดเก่าที่สร้างขึ้นในสมัยหริภุญไชย ครั้นในช่วงสมัยของอาณาจักรล้านนา วัดนี้ปรากฏเป็นชื่อว่า วัดพระแก้วชมพู และในสมัยรัตนโกสินทร์วัดนี้มีชื่อว่า วัดเวียงเหนือ
ก่อนจะเปลี่ยนชื่อมาเป็น วัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดารามในปัจจุบัน

แม้ว่าพระแก้วดอนเต้าจะมีประวัติที่ปรากฏในตำนานที่เกี่ยวข้องกับวัดพระแก้วดอนเต้า แต่ปัจจุบันองค์พระแก้วดอนเต้ากลับไปประดิษฐานอยู่ที่วัดพระธาตุลำปางหลวง อาจเป็นเพราะว่าวัดพระธาตุลำปางหลวงนั้นเป็นวัดสำคัญเก่าแก่และเป็นปูชนียสถานคู่บ้านคู่เมือง

แต่เดิมนั้นวัดพระธาตุลำปางหลวงเป็นวัดที่เคารพสักการะของผู้คนในเขตลุ่มแม่น้ำวัง องค์พระธาตุลำปางหลวงตั้งอยู่ในซากเมืองโบราณที่เรียกว่า “ลัมพกัปปะ” อันเป็นเมืองโบราณที่มีแนวกำแพงเมืองเป็นคันดิน 3 ชั้นและมีคูน้ำล้อมรอบ 2 ชั้น



อย่างไรก็ตามได้มีการกล่าวถึงพระแก้วดอนเต้าไว้ในหนังสือแผ่นดินล้านนา โดยสุรพล ดำริห์กุลวิเคราะห์ไว้ว่า ชื่อของพระแก้วดอนเต้าไม่ปรากฏอยู่ในตำนานหรือเอกสารและจารึกใด ๆ ที่เกี่ยวข้องกับเมืองลำปางเลย รวมทั้งเอกสารตำนานสำคัญ ๆ ของล้านนา เช่น ชินกาลมาลีปกรณ์,ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่,ตำนานมูลศาสนาและอื่น ๆ นอกเสียจากได้กล่าวไว้ในตำนานของวัดพระแก้วดอนเต้าเท่านั้น จึงเป็นข้อน่าสังเกตว่าองค์พระแก้วดอนเต้านั้นปราฏขึ้นในช่วงเวลาใด อาจเป็นไปได้ว่า องค์พระแก้วดอนเต้าดังกล่าว น่าจะเป็นพระแก้วที่เคย
ปรากฏอยู่ที่เมืองเชียงแสนและอาจถูกอัญเชิญมาไว้ที่เมืองลำปางพร้อมกับการอพยพของชาวเชียงแสนที่มาอยู่ในเมืองลำปางเมื่อปี พ.ศ.2347 นั้นดูจะเป็นไปได้มากกว่า

สุรพล ดำริห์กุลยังได้กล่าวอีกว่า เหตุการณ์การสู้รบระหว่างไทยกับพม่าในช่วงพุทธศตวรรษที่ 24 นั้นบ้านเมืองในล้านนาเกิดความวุ่นวายเสียหาย ทำให้เมืองต่าง ๆถูกทอดทิ้งกลายเป็นเมืองร้าง เมืองลำปางก็เช่นกัน กระทั่งเจ้าพระยากาวิละได้ยกกองทัพไปตีเมืองเชียงแสนและได้เผาเมืองเพื่อมิให้เป็นที่มั่นของข้าศึก จากนั้นจึงได้กวาดต้อนผู้คนให้แยกย้ายไปตั้งถิ่นฐานในที่ต่าง ๆ ซึ่งเชื่อว่าชาวเชียงแสนส่วนใหญ่ถุกส่งให้มาตั้งถิ่นฐานอยู่ในเมืองลำปาง ชาวเชียงแสนนี่เองที่เป็นประชากรสำคัญในการบูรณะฟื้นฟูเมืองลำปางและบูรณะฟื้นฟูวัดวา
อารามต่าง ๆ ในเขตเมือง หลังจากนั้นเป็นต้นมาชื่อของวัดพระแก้วดอนเต้าก็ปรากฏพร้อมกับองค์พระแก้วดอนเต้า

ดังนั้นจึงสันนิษฐานได้ว่า ความเกี่ยวพันและสอดคล้องกับการเข้ามาของชาวเชียงแสน จึงน่าจะเกี่ยวข้องกับเรื่องราวของพระแก้วดอนเต้า จึงทำให้แนวคิดที่กล่าวว่า พระแก้วดอนเต้าน่าจะเป็นองค์เดียวกันกับพระแก้วเมืองเชียงแสนนั้น มีความน่าเชื่อถือสูง

เรื่องราวของพระแก้วดอนเต้านั้น มิใช่จะน่าสนใจอยู่ในฐานะที่เป็นสิ่งสักการะอันศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองเท่านั้น แต่จากประวัติความเป็นมาและเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับผู้คนในช่วงระยะเวลาที่ผ่านมานั้น นับเป็นเรื่องที่น่าสนใจมากกว่าและยังช่วยเพิ่มเติมให้ประวัติศาสตร์
ของบ้านเมืองในบางช่วงบางตอนนั้นมีความชัดเจนมากยิ่งขึ้น.

บทความโดย
จักรพงษ์ คำบุญเรือง

ขอขอบคุณที่มา
https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/848976