เรื่องเด่น "ผู้มีขันติ ชื่อว่าทำตามคำทรงสอน" (สมเด็จพระสังฆราชเจ้า)

สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช
สกลมหาสังฆปริณายก (เจริญ สุวฑฺฒโน)



สตฺถุโน วจโนวาทํ กโรติเยว ขนฺติโก
ปรมาย ปูชาย ชินํ ปูเชติ ขนฺติโก

ผู้มีขันติ ชื่อว่าทำตามคำทรงสอนของพระศาสดา
และผู้มีขันติ ชื่อว่าบูชาพระชินเจ้า ด้วยบูชาอันยิ่ง

ขันติ หมายถึงความอดทนอดกลั้นต่อสิ่งที่ไม่เป็นที่ชอบใจ อดทนอดกลั้นคืออย่างไร ดูเหมือนแทบทุกคนจะเข้าใจความหมายของคำว่าขันติดี เพราะแทบทุกคนจะพูดถึงขันติอยู่เสมอ ไม่เว้นแต่ละวันก็ว่าได้ มีขันติบ้าง ไม่มีขันติบ้าง หรือบางทีก็ขันติแตกบ้าง

พูดกันจนเคยปากเคยหู แต่มิได้ให้ความสนใจแก่ขันติเพียงพอ จึงมิได้มีบุญได้ทำบูชาสมเด็จพระบรมศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้าด้วยบูชาอันยิ่ง อีกนัยหนึ่งก็คือมีขันติอยู่เพียงที่ปาก มิได้มีขันติที่ใจ ที่ความประพฤติปฏิบัติ อาจจะเป็นเพราะไม่เข้าใจคำว่าขันติเพียงพอ จึงมิได้ปฏิบัติให้จริงจัง

ถ้าเข้าใจเพียงพออาจจะปฏิบัติจริงจัง จนได้ชื่อว่าเป็นผู้มีขันติ ได้ชื่อว่าเป็นผู้บูชาสมเด็จพระบรมศาสดา ซึ่งควรเป็นความภูมิใจที่ชื่นใจที่สุด สำหรับผู้ได้ความรับรู้ความประจักษ์ในคุณค่าสูงส่งแห่งจิตใจตนที่ได้เป็นผู้บูชาสมเด็จพระบรมศาสดาด้วยบูชาอันสูงส่งยิ่ง



ผู้ที่ปฏิบัติขันติ ฝึกจิตใจให้มีความอดทนต่ออารมณ์ทั้งหลาย ต่อกิเลสทั้งหลาย ย่อมสามารถเผากิเลสทั้งหลายได้ ดับกิเลสทั้งหลายได้ เช่นเมื่อความโลภบังเกิดขึ้นในวัตถุอันเป็นที่ตั้งของความโลภ หรือราคะความติดใจยินดีบังเกิดขึ้นในวัตถุอันเป็นที่ตั้งของราคะ ก็มีความอดทน ไม่ยอมอยู่ใต้อำนาจของโลภะหรือราคะ เมื่อความอดทนนี้มีกำลังที่แรงกว่ากำลังของกิเลส ก็ชนะกิเลสได้ กิเลสก็ดับหายไป เหมือนอย่างถูกเผาไป

เมื่อโทสะบังเกิดขึ้นก็เช่นเดียวกันมีความอดทนต่อโทสะ ต่ออารมณ์ของโทสะ ไม่ยอมแพ้อำนาจของโทสะ และเมื่อความอดทนนี้มีกำลังกว่า โทสะกับอารมณ์ของโทสะก็ดับหายไป เหมือนอย่างถูกเผาสิ้นไป โมหะก็เช่นเดียวกัน ความหลงถือเอาผิด หลงติดอยู่ในวัตถุอันเป็นที่ตั้งของความหลง มีความอดทนต่อความหลง ความติด และอารมณ์ของความหลงนั้น เมื่อความอดทนมีกำลังก็เอาชนะโมหะได้ โมหะก็ดับหายไป เหมือนอย่างถูกเผาไป



ในการปฏิบัตินั้นก็จะต้องปฏิบัติตั้งแต่ขันติคือความอดทน มีน้ำอดน้ำทน มีความอดกลั้นทนทาน ต่ออารมณ์และกิเลสทั้งหลาย ซึ่งอาจจะทนได้บ้าง ไม่ได้บ้าง แต่ว่าเมื่อฝึกอยู่บ่อยๆแล้วก็จะทำให้ความอดทนนี้มีพลังยิ่งขึ้น สามารถอดทนต่ออารมณ์และกิเลสได้มากขึ้น

ที่จริงคุณของขันตินั้น พระพุทธศาสนาแสดงไว้มาก ล้วนแสดงถึงความสำคัญของขันติที่ควรสนใจด้วยกันทุกถ้วนหน้า เพราะความสำคัญของขันติธรรมนั้นล้วนเป็นประโยชน์แก่ผู้มีธรรมข้อสำคัญนี้อย่างยิ่ง ตัวอย่างเช่น “ผู้มีขันติชื่อว่านำประโยชน์มาให้ ทั้งแก่ตน ทั้งแก่ผู้อื่น ผู้มีขันติชื่อว่าเป็นผู้ขึ้นสู่ทางไปสวรรค์ และนิพพาน”

ขันติเป็นอลังการวิเศษ อำนวยผลแก่ผู้ที่มีอยู่ทุกคน เพราะผู้ที่มีจิตใจเข็มแข็งอดทนสงบอยู่เป็นปกติ ทนทานได้ทุกสถานการณ์ ย่อมชื่อว่าได้ที่ตั้งรับอันมั่นคง เป็นผู้ชนะในขั้นที่ตั้งรับแล้ว ทำให้สามารถปฎิบัติกิจหน้าที่ให้สำเร็จ



Credit: ขอขอบพระคุณที่มาจาก "แสงส่องใจ ๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๔๗" สมเด็จพระญาณสังวร สมเด็จพระสังฆราช สกลมหาสังฆปริณายก